ՊԱՏՄԱՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՇԵՆՔԵՐ

1905-1910 թթ.

Պետ. ցուցիչ՝ 1.6.203.8

Ճարտարապետ՝ Վասիլի Միրզոյան

Շենքը գտնվում է Հանրապետության և Մելիք-Ադամյան փողոցների ու Տիգրան Մեծի պողոտայի խաչմերուկում՝ Հանրապետության փող., 37 հասցեում՝ Միխայիլ Ֆոն դեր Նոննեի եկամտաբեր տների դիմաց:

1905-ից ընտանիքով այս տանն է ապրել և աշխատել Երևանի նահանգապետ (1896-1916 թթ.), կոմս Վլադիմիր Տիզենհաուզենը: Նահանգապետի գրասենյակից և նահանգապետարանի մոտակա շենքից փողոցն ստացել է Գուբերնսկայա (Նահանգական) անվանումը (Հայաստանի առաջին հանրապետության տարիներին վերանվանվել է Հանրապետության փող., խորհրդային առաջին տարիներին՝ Լենինի, ապա՝ Ալավերդյան, իսկ Երրորդ հանրապետության օրոք վերստին՝ Հանրապետության փողոց)։

1918-1920 թթ. շենքում գործել է Հայաստանի առաջին Հանրապետության կառավարությունը։ Այս շենքում են աշխատել այդ կառավարության բոլոր չորս վարչապետերը՝ Հովհաննես Քաջազնունին, Ալեքսանդր Խատիսյանը, Համազասպ Օհանջանյանը և Սիմոն Վրացյանը, ինչպես նաև՝ արտաքին գործերի նախարար Սիրական  Տիգրանյանը, ներքին գործերի նախարար Արամ Մանուկյանը և այլք։

Սարդարապատի հերոսամարտի (1918 թ., մայիս) ավարտից հետո հենց այս շենքի երկրորդ հարկի կիսաշրջանաձև պատշգամբից է առաջին հանրապետության հիմնադիր Արամ Մանուկյանը հայտարարել Հայաստանի անկախությունը և ծածանել հայկական եռագույնը:

Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո շենքն զբաղեցրել են Հայաստանի հեղափոխական կոմիտեն և Ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը, որը ղեկավարել են Սարգիս Կայսանը (Հեղկոմի առաջին նախագահ, 1920-1921 թթ.) Ալեքսանդր Մյասնիկյանը (Հեղկոմի վերակազմավորումից հետո՝ ՀԽՍՀ Ժողկոմխորհի նախագահ և զինվորական ժողկոմ, 1921-1922 թթ.):

1965-1998 թթ. այստեղ են գործել ՀԽՍՀ Սփյուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտեն, նրա «Հայրենիքի ձայն» շաբաթաթերթի խմբագրությունը և պետական այլ հաստատություններ:

1987-1988 թթ., պահպանելով ընդհանուր ճարտարապետական ոճը, շենքին հյուսիսից կցակառուցվել է Մելիք-Ադամյան փողոցի նոր մասնաշենքը, որի նպատակն էր Ալավերդյան և Մելիք-Ադամյան փողոցների եռանկյունում վերստեղծել Հին Երևանին բնորոշ քաղաքային միջավայր:

Նահանգապետի տունը երկհարկանի է, նկուղով: Գլխավոր ճակատի եր­կարությունը Հանրապետության փողոցի կողմից 41.6 մ է, ձախ թևի լայնությունը՝ 16.8 մ, աջինը՝ 13.3 մ: Հատակագիծը պայմանավորված է տեղանքով, որի պատ­ճառով հարավարևելյան և արևմտյան պատերը միասին կազմում են սուր անկյուն (հատակագծում կլո­րացվել է), իսկ արևմտյան վեց սենյակները սեղանաձև են:

 Առաջին հարկը տրամադրված էր Երևանի նահանգապետի գրասենյակին: Շենքի միջին մասում՝ նրա լայնակի առանցքով նախասրահն է ու աստիճանավանդակը (լայնությունը՝ 3 մ և 5 մ): Ծավալատարածական հորին­վածքում գեղարվեստորեն մշակված են հարավարևելյան և արևմտյան ճակատները: Անցումը համաչափ է, կիսա­շր­ջանաձև, մետաղե, ցանցկեն, բարձակային պատշգամբով: Բոլոր բացվածքներն ուղղանկյուն են: Շարվածքում օգտագործված են տարբեր գույնի քարեր. պատերի հիմնական սև ֆոնի վրա վարդագույն տուֆով առանձնանում են բաժանումները, ելուստներն ու գոտիները, դեկորատիվ տարրերը (բացվածք­ների շրջակալներ, մոդուլյոններ, քիվերի ատա­միկներ և այլն): Պատերը հարդարված են ծեփածո զարդաքանդակներով, պատի վառարանները շար­ված են վարդյակի և ծաղիկների տեսքով գունավոր խճասալիկներով: Կրող պատերը շար­ված են քարից՝ կրաշաղախով (հաստությունը՝ 76-96 սմ): Փողոցի կողմի ճակատները երես­պատ­ված են տուֆով: Ներսի պատերի համար օգտագործվել է կավաշաղախով ծղոտը: Ծածկե­րը փայտից են, հարթ, նկուղների թաղերը՝ քարից:

ՀՀ կառավարության 2000 թ. հոկտեմբերի 17-ի N 654 որոշմամբ շենքը Ամերիկայի հայկական համագումարի առաջարկով փոխանակվել է Կառավարության երրորդ շենքի շարունակությունը հանդիսացող շինության հետ, որը համագումարի սեփականությունն էր։

2006-2010 թթ. շենքի ներսի ծավալները հիմնովին քանդվել և վերակառուցվել են, ավելացվել են վերնահարկեր: Պահպանվել են միայն արտաքին պատերը (արտաքին տեսքը):

2010 թ. հուլիսի 12-ին շենքը վերաբացվել է որպես բարերարներ Հրայր և Աննա Հովնանյանների հիմնադրամի ու Ամերիկայի հայկական համագումարի գրասենյակների մշտական ներկայացուցչություն: Շենքը նաև բիզնես կենտրոն է, որտեղ տեղակայված են տարբեր կազմակերպություններ («Տաշիր պիցցա», «Արցախբանկ» և այլն):

 «Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ

Երևանի քաղաքապետարան