ԵԶԱԿԻ ՎԱՅՐԵՐ

ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ ԱՆՎԱՆ ՀԻՆ ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ԳԻՏԱՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ (ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆ)

1957 թ․

Պետ․ ցուցիչ՝ 1․6․81

Ճարտարապետ՝ Մարկ Գրիգորյան

Նկարիչ՝ Վանիկ Խաչատրյան (Վան Խաչատուր)

Գտնվում է Մ. Մաշտոցի պողոտայի վերջնամասում՝ թիվ 53 հասցեում, Քանաքեռի սարահարթի ստորոտին: Գլխավոր մասնաշենքը կառուցվել է ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, վաստակավոր ճարտարապետ, 1937-1951 թթ․ Երևանի գլխավոր ճարտարապետ Մարկ Գրիգորյանի (1900-1978) նախագծով։ Ներքին պատկերազարդումների (խճանկար, որմնանկարներ) հեղինակն է նկարիչ Վանիկ Խաչատրյանը (Վան Խաչատուր, 1926-2019):

Մատենադարանը բացառիկ և արժեքավոր ձեռագրերի եզակի պահոց է, հայ ժողովրդի մտավոր ժառանգության գանձարան, թանգարան ու գիտահետազոտական ինստիտուտ, ունի համամարդկային արժեք։ 1997 թ. գրանցվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային հիշողության ցանկում և համարվում է հայոց ազգային հիշողության պահպանման և զարգացման ամենակարևոր վայրերից մեկը: Այժմ այստեղ պահվող շուրջ 20000 ձեռագրերը (հայերեն և այլալեզու՝ հունարեն, արաբերեն, պարսկերեն, ասորերեն, լատիներեն, եթովպերեն, վրացերեն, եբրայերեն և այլն) ընդգրկում են հայ հին և միջնադարյան գիտության ու մշակույթի գրեթե բոլոր բնագավառները՝ պատմություն, աշխարհագրություն, քերականություն, փիլիսոփայություն, իրավունք, բժշկություն, մաթեմատիկա, տիեզերագիտություն, տոմարագիտություն, թարգմանական ու ազգային գրականություն, մանրանկարչություն, երաժշտություն և թատրոն: Միջնադարում կատարված հայերեն թարգմանութունների շնորհիվ կորստից փրկվել են մայր լեզուներով չպահպանված բազմաթիվ բնագրեր:

Մատենադարանը, որպես ՀԽՍՀ-ում առաջին գիտահետազոտական հաստատություն, ստեղծվել է 1921 թ.՝ Էջմիածնի ձեռագրատան հիմքի վրա։ Նախապես կոչվել է Կուլտուր-պատմական ինստիտուտ։ 1939-ին Էջմիածնից տեղափոխվել է Երևան և գործել Հանրային գրադարանի շենքում։ Գլխավոր մասնաշենքի նախագծումն սկսվել է Մեծ հայրենականի տարիներին, շինարարությունն ավարտվել է 1957 թ.։ Մատենադարանն այդ շենք է փոխադրվել 1959 թ.: Նույն թվականի մարտի 3-ի ՀԽՍՀ կառավարության որոշմամբ վերածվել է Հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտի։ 1962-ից կրում է Հայոց այբուբենի ստեղծող Մեսրոպ Մաշտոցի անունը։

1978 թ. հյուսիսային բլրալանջի մեջ կառուցվել են գրապահոցներ:

Գլխավոր մասնաշենքը քառահարկ, նկուղային հարկաբաժնով մոնումենտալ շինություն է՝ կառուցված մոխրագույն բազալտից, «միդիս» շարվածքով: Բարձրությունը մինչև քիվը՝ 22,4 մ է: Ճակատները լուծված են խիստ և լակոնիկ ոճով: Ինտերիերը ձևավորված է հայ միջնադարյան քաղաքացիական կառույցների (գավիթ, գրապահոց) կոնստրուկտիվ և ոճական սկզբունքներով: Սյուներով և կամարաշարերով բաժանված է թաղածածկ տարածքների: Շինարարության մեջ օգտագործվել են երկաթբետոնե կառուցվածքներ:

Գլխավոր մասնաշենքի նախասրահում «Ավարայրի ճակատամարտ» խճանկարն է (1960 թ․, նկարիչ՝ Վան Խաչատուր), դեպի երկրորդ հարկ բարձրացող գլխավոր սանդուղքներից տեսանելի է «Հայոց մշակույթի պատմություն» եռամաս որմնանկարը (1959 թ․, նկարիչ՝ Վան Խաչատուր): 1961 թ. 40 խեցեգործական աշխատանքներով ինտերիերը ձևավորել է հայ խեցեգործ, գեղանկարիչ, ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ Հմայակ Բդեյանը, 1977 թ. դրվել են նաև նրա «Գրիչ» և «Ծաղկող» քանդակները։ Շենքի գլխավոր ճակատի մոտ առանձին պատվանդաններին տեղադրված են միջնադարյան հայ մշակույթի նշանավոր գործիչներ Անանիա Շիրակացու (1963 թ․, քանդակագործ՝ Գրիգոր Բադալյան), Մովսես Խորենացու (1964 թ․, քանդակագործ՝ Երեմ Վարդանյան), Մխիթար Գոշի (1967 թ․, քանդակագործ՝ Ղուկաս Չուբարյան), Թորոս Ռոսլինի (1967 թ․, քանդակագործ՝ Արշամ Շահինյան), Ֆրիկի (1967 թ․, քանդակագործ՝ Սուրեն Նազարյան) և Գրիգոր Տաթևացու (1967 թ․, քանդակագործ՝ Արշամ Գրիգորյան) արձանները: Շենքի գլխավոր առանցքով, հենապատի մոտ տեղադրված է Հայոց այբուբենի ստեղծող Մեսրոպ Մաշտոցի ու նրա նշանավոր աշակերտ Կորյունի արձանախումբը (1962 թ․, քանդակագործ՝ Ղուկաս Չուբարյան): Հենապատի վրա փորագրված է հայերեն առաջին նախադասությունը. «Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ»:

Շինությանը հարող ցածր կամարասրահներում կազմակերպված է բացօթյա թանգարան, որտեղ ցուցադրված են Հայաստանի տարբեր վայրերից տեղափոխված բարձրարժեք կոթողներ՝ վիշապաքար (մ.թ.ա. II-I հազարամյակներ), կոթող «Դուռ» (բերված է Կարմիր բլրից, մ.թ.ա․ VII դ․), խաչքարեր (1294 թ․, 1545 թ․, 1596 թ․, 1604 թ․), արձանագիր տապանաքար (XVII դ․) և այլն:

Մատենադարանի գործունեության ընդարձակման և ձեռագրական հավաքածուի աճի պայմաններում 1987-1988 թթ. նախագծվեց նոր մասնաշենք (ճարտարապետ՝ Արթուր Մեսչյան): Շինարարությունն սկսվեց 1988 թ., բայց ընդհատվեց Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից (07.12.1988 թ.) հետո: Նոր մասնաշենքի հիմնարկեքի արարողությունը տեղի ունեցավ 2009 թ. մայիսի 14-ին՝ գլխավոր մասնաշենքի հետնամասում: Կառուցվեց 2009-2011 թթ.։ Այն իր ծավալատարածական լուծումներով համահունչ է գլխավոր մասնաշենքին, իսկ ծավալով գերազանցում է 4 անգամ:

Գլխավոր մասնաշենքը վերանորոգվեց և վերածվեց թանգարանային մասնաշենքի՝ քառապատկելով ցուցադրության մակերեսները:

Մատենադարանի շենքի կառուցումը կարևոր է նաև քաղաքաշինական տեսակետից. այն իր ծավալով կազմակերպում է Մաշտոցի պողոտայի և ընդհանրապես քաղաքի այդ հատվածի վերջավորությունը:

Մատենադարանը միջազգային ճանաչում և բարձր վարկանիշ ունեցող հաստատություն է, որը դարձել է մայրաքաղաք Երևանի խորհդանիշներից մեկը։

«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ

Երևանի քաղաքապետարան

ԱՅՑԵԼՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

5 և ավելի հոգով այցելությունների համար անհրաժեշտ է նախօրոք պայմանավորվել՝ զանգահարելով +37410 562 578 հեռախոսահամարով:

Ավելի քան 15 հոգուց բաղկացած խմբերի համար ռադիոգիդերը տրամադրվում են անվճար:

Յուրաքանչյուր ամսվա վերջին շաբաթ օրը Մատենադարանի մուտքն անվճար է միայն ՀՀ քաղաքացիների համար։ Շրջայցը վճարովի է՝ ըստ գնացուցակի։

Մատենադարանի թանգարանային համալիրում այցելուներին և հյուրերին բացատրություններ են տրվում 8 լեզուներով՝ հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, իտալերեն, իսպաներեն, պարսկերեն։

ԱՐԺԵՔԸ

Մուտք

Մեծահասակների համար՝ 1500 դրամ:

Աշակերտներ՝ 200 դրամ:

Ուսանողներ (ուսանողական տոմսով)՝ 300 դրամ:

Շրջայց

Հայերենով շրջայց՝ 3000 դրամ:

1-10 այցելուների բացատրություն օտար լեզուներով` 5000 դրամ:

11 կամ ավելի այցելուների համար օտար լեզուներով բացատրություն՝ 7000 դրամ:

ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԺԱՄԵՐ

Երեքշաբթիից շաբաթ

Թանգարան՝ 10:00-17:00