ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

1995 թ.

Քանդակագործ՝ Լևոն Թոքմաջյան

Ստեփան Հարությունյանը՝ երևանցիների կողմից սիրված Կարաբալան (թարգմ.՝ սև երեխա, մանուկ), ծնվել է Քանաքեռում անցյալ դարասկզբին (հավանաբար, 1900 թ.), հարուստ ընտանիքում, որը ծաղկանոցներ ուներ այժմյան Երևանի մետրոպոլիտենի «Երիտասարդական» կայարանի տարածքում: Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո ընտանիքն ունեզրկվել է: Ստեփանն ամուսնացել է Աշխեն անունով մի կնոջ հետ, ունեցել որդի: Դեպքերի բերումով ձերբակալվել է և հայտնվել Եղիշե Չարենցի հետ նույն բանտախցում: Կինը, չսպասելով Ստեփանի ազատ արձակմանը, վաճառել է տունը, ամուսնացել է երկրորդ անգամ և արգելել է որդուն հնադիպել հոր հետ:

Կարաբալան սիրում էր ծաղիկներ նվիրել Աստաֆյան (այժմ՝ Աբովյան) փողոցով անցնող կանանց և աղջիկներին, ծաղիկների հետ նրանց փոխանցելով հոգում պահած սերն ու բարությունը: Հրապուրվել է Արուս Ոսկանյանով, ով այդ փողոցով էր անցնում Սունդուկյանի թատրոն աշխատանքի գնալիս, և ամեն օր կարմիր վարդ է նվիրել հանրահայտ դերասանուհուն:

Տնից ու ընտանիքից զրկված Կարաբալան օրն անց էր կացնում հարազատ դարձած Կենտրոնական հանրախանութի և հարևան «Կովկաս» ռեստորանի մոտ, ապրում էր խանութի պահեստում: Ստուգումների պատճառով մի քանի օրով ստիպված թողնելով պահեստը, ցրտահարվում է դրսում և մահանում հիվանդանոցում՝ միայնակ ու լքված: Նրա գերեզմանի տեղը մինչ օրս անհայտ է:

Կարաբալային նվիրված բանաստեղծություններ են գրել Հովհաննես Շիրազը, Եղիշե Չարենցը և Համո Սահյանը: 1995 թ. նրա արձանը տեղադրվել է Աբովյան փողոցում (քանդակագործ՝ Լևոն Թոքմաջյան):

Արձանը բրոնզից է, 2 մ բարձրությամբ: Կարաբալան պատկերված է ծեր տարիքում, ձախ թևից կախված է ծաղիկների զամբյուղը, աջով առաջ է պարզել վարդը: Արձանն սկզբում կանգնեցվել է Աբովյան փողոցում՝  «Մանկական աշխարհ» (նախկին Կենտրոնական) հանրախանութի գաստրոնոմի մուտքի մոտ: Հետագայում՝ Հյուսիսային պողոտայի շինարարության պատճառով, մի քանի անգամ տեղափոխվել է (Տերյան փողոց, Հյուսիսային պողոտա՝ «Մոսկվիչկա» խանութի մոտ): Այժմ գտնվում է սկզբնական վայրից մի քիչ ներքև՝ նույն հանրախանութի պատի տակ։       

«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ

Երևանի քաղաքապետարան