ԵԶԱԿԻ ՎԱՅՐԵՐ

Կասկադը Երևանի ամենահայտնի վայրերից մեկն է, որտեղ արվեստը, ճարտարապետությունը, քաղաքային աշխույժ կյանքն ու կանաչ տարածքները հիանալի միաձուլվում են իրար:

Կասկադ համալիրը դեռեւս 1924 թվականից ընդգրկված էր խորհրդային Երևանի գլխավոր հատակագծի մեջ: Ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանը Կասկադի ստեղծումով ցանկանում էր միմյանց կապել Երևանի կենտրոնական և հյուսիսային հատվածները: Այս նախագիծը կյանքի կոչվեց 1976 թվականին Երևանի գլխավոր ճարտարապետ Ջիմ Թորոսյանի կողմից: Կասկադ համալիրի շինարարութունը դադարեցվեց 1988 թ. Հայաստանում տեղի ունեցած երկրաշարժի և 1991 թ. Խորհրդային Միության փլուզումով պայմանավորված: 2002 թ. ամերիկահայ գործարար և բարերար Ջերարդ Գաֆէսճեանը նախաձեռնեց Կասկադի վերականգնումը։ Այն հիմնովին վերանորոգվեց՝ վերածվելով արվեստի կենտրոնի:

Համալիրը երևանցիների շրջանում հայտնի է Կասկադ անունով, քանի որ խորհրդային տարիներին այստեղ էր գտնվում հին կասկադը՝ փոքր ջրվեժով ու ձկների գունավոր խճանկարով։

Կասկադը սկսվում է Մոսկովյան փողոցից, իսկ մուտքը նշանավորվում է մեծանուն ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանի բազալտե արձանով (քանդակագործ՝ Արտաշես Հովսեփյան, 1974): 

Կասկադ համալիրը կառուցվել է տրավերտին տեսակի սպիտակ քարից: Գլխավոր գաղափարն ազգային վերածնունդը ներկայացնելն էր` զարդարված հայոց պատմության և մշակութային  մոտիվները կրող զարդաքանդակներով:

1971 թվականին կառուցված 56 մետր բարձրությամբ սյունակոթողը պսակում է Կասկադի սպիտակ աստիճանները։ Այն կառուցվել է ի պատիվ Հայաստանում խորհրդային իշխանության 50-ամյակի և կոչվել է «Վերածնված Հայաստան»: Հուշարձանը զարդարված է Ուրարտական Հայաստանի խորհրդանիշերով, իսկ ներքևի մասում արևի սկավառակն է, որը հին հայկական պատկերագրության ամենագլխավոր նշանն է՝ հավերժության խորհրդանիշը:

Կասկադ համալիրի Գաֆեսճյան քանդակների պուրակում տեղադրված են մի շարք անվանի արվեստագետների ստեղծագործություններ: Թամանյանի արձանից աջ անդեմ երկրաչափական մարդկային ֆիգուրների մի քանի քանդակներ են, որոնք հեղինակել է բրիտանացի նկարիչ Լին Չադվիքը: Այս ֆիգուրներից երկուսը կոչվում են «Աստիճաններ», քանի որ աստիճանների վրա են, իսկ նրանց դիմաց մեկ այլ զույգ՝ «Նստած Ֆիգուրներ» են: Այգում կարելի է տեսնել նաև այս արձանների շարքից՝ «Դիտորդներին»։

Ժաումե Պլենսանի ստեղծագործություններից «Նստած դաջվածքը» զարդարում է Կասկադը: Այս քանդակի վրա դաջված են աշխարհի բոլոր գետերը։

Այգում  Բերի Ֆլանագանի հեղինակած նապաստակների՝ բրոնզաձույլ քանդակների մի խումբ կա՝ «Նապաստակը զանգի վրա», «Բռնցքամարտիկ Նապաստակը կոճի վրա», «Ակրոբատ Նապաստակները», «Նապաստակներ փղերի վրա»:

Ամենահետաքրքիր քանդակներից է լատինաամերիկյան հայտնի քանդակագործ Ֆեռնանդո Բոտերոյի «Հռոմեական ռազմիկը», որը մերկ է։ Այս հեղինակի գայթակղիչ աշխատանքներից կգտնեք նաև «Ծխող կնոջը» և «Սև կատվին»։

Զբոսանքի ժամանակ ձեզ կդիմավորի նաև կրկեսային վրանից դուրս նայող փղի կնճիթը: Այս զվարճալի աշխատանքը Ջիմ Անսվորթինն է: 

Կասկադում է գտնվում Ռուսական արվեստի թանգարանը: Այս երկհարկանի շենքը նախկինում եղել է նորաձևության տուն: Այսօր այստեղ ներկայացված են ռուսական գեղանկարչության մեծագույն վարպետների ստեղծագործություններ, որոնք հավաքագրել  և իր հայրենիքին է նվիրել բժիշկ-պրոֆեսոր Արամ Աբրահամյանը:

Գաֆեսճյան արվեստի կենտրոնի մուտքին հասնելու համար պետք է անցնել Սարրաջ Գուխի «Ցատկող այծյամները» քանդակի կողքով, այնուհետև՝ Բոտերրոյի հեղինակած «Սև կատվի», ապա՝ փոքրիկ մետաղական ձիու (հեղինակ՝ Մարտին Լոու) կողքով: Գեղեցիկ ձևավորված բացօթյա ցուցադրությունն ավարտվում է համալիրի ստորոտում և սկսվում են Կասկադի տրավերտինե աստիճանները: Համալիրի աստիճանների թիվը 572 է, բարձրությունը հիմքից մինչև գագաթ` 302 մետր, լայնությունը՝ 50 մետր։

Կասկադի յուրաքանչյուր հարթակում կան շատրվանային գոտիներ, միջնադարյան արևային ժամացույցի քանդակներ։ Զարդաքանդակները հայկական են, հատկապես՝ կիրառվել են Վանի ազգային խորհրդանիշներ:

Համալիրի յուրահատուկություններից է, այն, որ ոչ մի հատվածում միանման ոչ մի քանդակ, զարդանախշ և հորինվածք չի կրկնվում․ միակ բանը, որ միավորում է այս ամենը, ազգային խորհրդանիշներն են՝ նուռը, խաղողը, աղավնիները, հավերժության նշան արևախաչը և այլն։

Կասկադի բաց հարթակների պատշգամբները թույլ են տալիս վայելել քաղաքի հիասքանչ համայնապատկերը՝ վեհաշուք Արարատի տեսարանով: