ՀԱՄԵՐԳԱՅԻՆ ԵՎ ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ ՍՐԱՀՆԵՐ

1930-1947 թթ.

Պետ. ցուցիչ՝ 1.6.95.2

Ճարտարապետներ՝ Ալեքսանդր Թամանյան, Գևորգ Թամանյան

Գտնվում է Թումանյան փողոց, 36 հասցեում:

Նախագծվել է 1926-1936 թթ. որպես Ժողովրդական տուն (ճարտարապետ ՝ Ալեքսանդր Թամանյան): Հանդիսավոր հիմնարկեքը տեղի է ունեցել 1930 թ. նոյեմբերի 28-ին: 

Երկդահլիճ թատերական շենքին Ալեքսանդր Թամանյանը տվել է ինքնատիպ և արտահայտիչ մարմնավորում: Ի սկզբանե այն նախագծվել է տրանսֆորմացվող ձմեռային (հարավային) և ամառային (հյուսիսային) դահլիճների տեսքով, որոնցից յուրաքանչյուրն ուներ իր բեմը, պարտերն ու ամֆիթատրոնը: Անհրաժեշտության դեպքում, նախապես հեռացնելով միջնորմը, այս երկու բեմերը և դահլիճները պիտի միավորվեին` կազմելով 3000 հանդիսականի համար նախատեսված օվալաձև սրահ մեկ ընդհանուր բեմով: Ցավոք, տեխնիկական խնդիրների, ինչպես նաև՝ 1936 թ. Թամանյանի մահվան պատճառով  երկու դահլիճների հնարավոր միացման նախագիծը չի իրականացվել:

Թատրոնի շենքի նախագիծը 1937 թ. Փարիզի համաշխահային ցուցահանդեսում արժանացել է Ոսկե մեծ մեդալի (Grand prix):

Շենքի շինարարությունը իրականացվել  է երկու փուլով: 1939 թ. ավարտվել է ձմեռային թատրոնի համար նախատեսված մասը, ուր 1940-ից սկսել է գործել Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնը: 1953 թ. ավարտվել է նախագծով նախատեսված ամառային թատրոնը, որի կառուցման ընթացքում շենքի այդ մասը վերափոխվել է Հայֆիլհարմոնիայի մեծ դահլիճի (ճարտարապետ՝ Գևորգ Թամանյան): 1979-ից կրում է Արամ Խաչատրյանի անունը (այժմ՝ «Արամ Խաչատրյան» համերգասրահ);

1978-1980 թթ. շենքի օպերայի և բալետի թատրոնի հատվածը, իսկ 1981-1983 թթ.՝ Համերգային մեծ դահլիճի հատվածը, հատկապես սրանց ներսը, հիմնովին վերանորոգվել են (ճարտարապետներ՝ Գևորգ, Հուլիոս, Գայանե Թամանյաններ): Վերակառուցումից հետո օպերայի և բալետի թատրոնի դահլիճն ունի 1200 նստատեղ, համերգային դահլիճը՝ 1400 նստատեղ:

Օպերայի և բալետի թատրոնի և համերգային դահլիճի շենքը յուրահատուկ է միասնական և հաստատուն ծավալով, մոնումենտալ և գեղեցիկ ձևերով, ներդաշնակ համաչափություններով: Շենքի նշանակությունը հայ խորհրդային ճարտարապետության համար շատ կարևոր է՝ ազգային ճարտարապետության լավագույն ավանդույթները և կենսունակ ձևերն այստեղ կիրառված են այնպես, որ ստացել են նոր որակ և  այժմեական հնչեղություն:

Մերձակա Թատերական հրապարակը, որն ստեղծվել է օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի հետ միաժամանակ, 1991 թ. վերանվանվել է Ազատության հրապարակ: Այստեղ 1957 թ. տեղադրվել են հայ մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի (ճարտարապետ՝ Գրիգոր Աղաբաբյան, քանդակագործ՝ Արա Սարգսյան) և երգահան Ալեքսանդր Սպենդիարյանի (ճարտարապետներ՝ Գրիգոր Աղաբաբյան, Ֆենիքս Դարբինյան, քանդակագործներ՝ Արա Սարգսյան, Ղուկաս Չուբարյան) հուշարձանները:  Համերգային դահլիճի դիմաց 1999 թ. տեղադրվել է աշխարհահռչակ երգահան Արամ Խաչատրյանի հուշարձանը (ճարտարապետ` Ռոմեն Մարտիրոսյան, քանդակագործ` Յուրի Պետրոսյան):

«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ

Երևանի քաղաքապետարան